Zilveren zegels PostNL

PostNL geeft regelmatig "zilveren postzegels" uit. Dit zijn geen normale postzegels die (deels) gedrukt zijn met zilverkleurige inkt, maar dunne plaatjes zilver die eruitzien als een postzegel. Het gebruikte zilver is zilver 925, ook bekend als Sterling zilver. Dat wil zeggen dat het voor 92.5% echt zilver is, met 7.5% ander metaal, meestal koper.
Alhoewel het is toegestaan om ze te gebruiken om post mee te verzenden, zijn ze natuurlijk puur als verzamelobject voor liefhebbers bedoeld. Daarom zijn ze altijd voorzien van een afbeelding van iets dat voor een bepaalde groep verzamelaars interessant is, en worden ze geleverd in mooi uitgevoerde kartonnen omslag (PostNL noemt het een "passe-partout omslag") met foto's van het afgebeelde onderwerp en wat informatie erover. De oplage is 2500 stuks per zegel.

In nieuwsbrief 152 werd al gemeld dat er dit jaar een serie van in totaal 4 van deze zilveren zegels uitgegeven wordt met afbeeldingen van, volgens PostNL, "legendarische motorfietsen van eigen bodem". Toen waren pas de eerste 2 zegels bekend en verkrijgbaar, inmiddels zijn ze allemaal beschikbaar.
Omdat de afbeeldingen op zowel de zegels als de omslag afkomstig zijn van de firma Yesterdays is het eenvoudig om deze en de nodige informatie over de motoren terug te vinden in het online archief van Yesterdays. Dus laten we eens kijken welke iconen van de Nederlandse motorindustrie PostNL heeft uitgekozen.

Op de eerste zegel staat de Simplex model PM uit 1919, met een 300cc "Inlet over Exhaust" motorblok van de Zwitserse firma MAG. Hetzelfde frame was ook als model PV verkrijgbaar met een MAG V‑twin motor.

De motorfiets heeft een directe riemaandrijving van de krukas naar het achterwiel, dus geen versnellingsbak en/of koppeling. In die tijd niet ongebruikelijk, maar in het hedendaagse verkeer eigenlijk ondoenlijk. Zeker in combinatie met de ondermaatse remmen: een velgrem op het voorwiel, en een remblok in de snaarpoelie aan het achterwiel. Om te stoppen moet je de motor uitschakelen met behulp van de kleplichter die de uitlaatklep bedient, beide remmen zo stevig mogelijk bedienen en er vooral het beste van hopen. En als je dan weer verder kunt rijden moet je de motor weer aanfietsen.

Simplex is in 1889 begonnen met de fabricage van fietsen. In 1898 bouwde het al een eerste auto, en in 1902 kwam daar de eerste motorfiets bij. De productie van motoren is doorgegaan tot eind 30-er jaren.
Het totaal aantal door simplex gebouwde motorfietsen is niet bekend, maar Simplex is zeker niet het grootste Nederlandse motormerk. Wel is het de fabrikant van de zwaarste Nederlandse motoren, met gebruik van MAG V-twin motoren tot maar liefst 1100cc!
Een zeer uitgebreid overzicht van de hele historie van Simplex, met veel foto's van nu nog bestaande voertuigen, is beschreven in het boek "Simplex, Nederlandse fabriek voor rijwielen, motorfietsen, bromfietsen, automobielen en railvoertuigen" van Pieter van der Ham (ISBN 9789070674410).
Leuk detail voor motorfilatelisten: Simplex heeft ook fraaie sluitzegels laten maken, met daarop onder andere afbeeldingen van een motorfiets.

Op de 2e zegel staat een Burgers gemotoriseerd rijwiel, uitgerust met een 100cc JLO inbouwmotortje met 2 versnellingen, uit 1934. In dit geval een laag frame, bedoeld voor dames en geestelijken, die toen nog lange gewaden droegen.

Burgers staat ook bekend als Burgers E.N.R., waarbij de toegevoegde afkorting staat voor "Eerste Nederlandse Rijwielfabriek". Burgers begon al met de productie van fietsen in 1869. Nog geen fietsen met kettingaandrijving, maar "vélocipèdes" met de trappers vast aan het voorwiel gemonteerd.
Burgers heeft als fabrikant bestaan tot 1961. Daarna zijn er door Pon, die ondertussen eigenaar geworden was, nog wel fietsen onder dezelfde merknaam verkocht, maar die werden elders geproduceerd.
Over de motorfietsenproductie van Burgers is niet veel bekend. Duidelijk is wel dat het een bijproduct was naast de fietsen. In de jaren 1901‑1906 werden wel lichte motorfietsen getoond in de jaarlijkse "prijscouranten", maar hoeveel daarvan verkocht zijn heb ik niet kunnen vinden. In de 20-er jaren werden er wel motorfietsen met zwaardere 1‑cilinder 4‑takt motoren verkocht, maar die leken sterk op Engelse motoren uit die tijd, dus mogelijk waren dat geen eigen Burgers producten maar was het "badge engineering".

Een van de weinige overgebleven Burgers 4-takt motoren.
Het logo op de tank vermeldt trots "Burgers E.N.R." als merknaam.

In 1932 introduceerde Burgers de gemotoriseerde rijwielen, met 74cc Sachs en 100cc JLO inbouwmotoren. Een daarvan staat dus op de zilveren zegel. Waarschijnlijk heeft deze productie echter niet lang geduurd.
Een mooi overzicht van de Burgers historie, inclusief de gebouwde motorfietsen, is te vinden op burgers-enr.net.

De 3e zegel toont een Sparta met 200cc Villiers motor uit 1950.

Zoals altijd een 2‑takt motortje, in dit geval nog, zoals in de meeste Sparta's, een 1‑cilinder. Later heeft Sparta nog een enkel model met JLO 2‑cilinder geproduceerd. Het is een typische "dienstfiets": betrouwbaar, niet al te duur, eenvoudig in gebruik en onderhoud. Juist waar in de naoorlogse jaren behoefte aan was.

Ook Sparta is, pas in 1917, begonnen als fabrikant van fietsonderdelen, en later hele fietsen. Pas in 1931 kwam het eerste "motorrijwiel", duidelijk nog een fiets met het allereerste 74cc inbouwmotortje van Sachs. Pas in 1934 kwam het eerste model dat wat meer op een echte motorfiets ging lijken, voorzien van een 100cc Villiers motor. De eerste jaren was de productie nog beperkt met rond de 300 - 400 stuks per jaar, maar met de introductie van het eerste model met 120cc JLO motor nam de afzet rap toe tot circa 1500 stuks per jaar.
De hoogtijdagen van Sparta waren echter pas in de vroege 50-er jaren, toen er meer dan 3000 motorfietsen per jaar gebouwd werden. In totaal heeft Sparta ruim 26.000 motoren verkocht, en daarmee is het ruimschoots de grootste motorfabrikant van Nederland.
De historie van Sparta is uitgebreid beschreven in het boek "Sparta, vernuft en volharding". Wat betreft de motoren wordt de herinnering zeer levend gehouden door de actieve Sparta Motor Club met circa 230 leden - zie www.spartamotorclub.nl.

Op de vierde en laatste zegel staat een Eysink Koerier met 175cc JLO motor.

Ook een 1‑cilinder 2‑takt, uit 1952. Net als de Sparta een typische gebruiksmotor uit de vroeg 50‑er jaren. Eysink leverde in die periode 3 verschillende modellen, behalve de Koerier met de 175cc JLO motor ook de inmiddels wel verouderde Jubileum, nog zonder achtervering, met een 125 of 200cc Villiers motor.

Ook bij Eysink waren de eerste vervoermiddelen fietsen, vanaf 1896. Maar al in 1897 bouwde het de eerste auto, en het zou in de volgende ruim 20 jaar uitgroeien tot de grootste autoproducent van Nederland. In totaal heeft Eysink naar schatting ongeveer 330 auto's geproduceerd, waarvan er vreemd genoeg maar één overgebleven is.
De motorfietsproductie begon bij Eysink al in 1901, en duurde tot 1953. Behalve de typische gebruiksmotorfietsen bouwde Eysink ook snelle, zware modellen. De bekendste is zonder meer de Alpenjager uit de 30‑er jaren, voorzien van 350 en 500cc 1‑cilinder 4‑takt motoren van verschillende merken, waaronder de 500cc Rudge/Python 4‑kleps motor.
Eysink was ook succesvol in de motorsport. Het grootste succes was daarbij de TT-overwinning van Dick Renooy in de 125cc klasse in 1948.
Hoeveel motoren Eysink in totaal gebouwd heeft heb ik niet kunnen achterhalen. Maar zo goed als zeker is het het op één na grootste Nederlandse merk, op ruime afstand van Sparta.

Paul Essens

Naar boven   -   Terug naar vorige pagina   -   Home