Firmaperforaties oftewel PERFINS - deel 4: Stokvis

In de publicatie over perfins in de 100e Nieuwsbrief zijn al enkele perfins van Stokvis aan bod gekomen. Maar er is nieuws.

In 1844 begon Rafaël Samuel Stokvis een handel in "Brabandsche (lees Belgische) gegoten ornamenten en andere ijzerwaren" aan het Hang in Rotterdam. Zijn oudste zoon zat in Brussel al in deze branche en breidde in 1849, na zijn terugkeer naar Rotterdam, samen met zijn vader de zaak uit tot een "Handel in Engelsche IJzerwaren, Gereedschappen en Brabandsche Gegoten Ornamenten in het groot" onder de naam "R.S. Stokvis en Zoon", gevestigd aan de Delftschevaart te Rotterdam. De "zoon" is Samuel Rafaël, bijgenaamd S.R. senior. Zijn jongere broer Salomon Raphaël, die S.R. junior werd genoemd, kwam vervolgens de gelederen versterken.
Vanaf 1859 gingen de beide broers verder onder de naam "R.S. Stokvis en Zonen", zonder hun vader. Aan het eind van de 19e eeuw deden zonen van S.R. senior en junior hun intrede in het familiebedrijf dat in 1904 werd omgezet in een naamloze vennootschap: "NV Handelmaatschappij van R.S. Stokvis en Zonen". Op het hoogtepunt had het bedrijf in Nederland achttien filialen, later verkoopkantoren genoemd.

Het voormalig kantoor van de fabrikant Stokvis aan de Westzeedijk 507 in Rotterdam,
geopend in 1910

Handelmaatschappij R.S. Stokvis en Zonen.
De handelmaatschappij importeerde en verkocht tal van technische goederen, uiteenlopend van smeermiddelen tot consumentenproducten als rijwielen en bromfietsen.

Voor de afzet en service ontwikkelde Stokvis in de loop van de 20e eeuw een landelijk net van vestigingen met magazijnen, met daarnaast een aantal regiokantoren. Het bedrijf zelf (met het hoofdkantoor te Rotterdam) telde in de jaren vijftig twintig handelsafdelingen. Stokvis verwierf belangen in vele industriële ondernemingen, waarvan het in Den Haag gevestigde Van der Heem, met het merk Erres (= R.S. (Stokvis)), wel het bekendste was. Andere Stokvisbedrijven waren EMI, Indola, en ASW van het merk Fasto (= F(rederik) A(ndré) Sto(kvis), kleinzoon van S.R. junior).

Stokvis gebruikte, net als veel andere bedrijven, perforators om de zegels van de zaak van een perforatie te voorzien. Dit om diefstal van de zegels door personeel te voorkomen. De eerste perfin die gebruikt werd was de S&ZR afkorting voor Stokvis & Zonen Rotterdam (1904-1962).

Ook voor de grote filialen Amsterdam en Groningen werden perforators gemaakt. Respectievelijk S&ZG(roningen) (1911-1950) en S&ZA(msterdam) (1912-1964).

Briefkaart naar duitsland, bijgefrankeerd met perfin S&ZA als extra zegel (tarief 15ct)

Binnenlandse kaart met perfin S&ZG in zegel met het juiste tarief van 7½ct

Binnenlandse kaart met perfin S&ZA in zegel met het juiste tarief

Stokvisbedrijven fabriceerden vanaf 1948 tot juli 1967 Solex bromfietsen in licentie. De motor werd gebouwd bij Van der Heem aan de Maanweg in Den Haag. De framebouw en eindassemblage vond plaats bij ENAF (Eerste Nederlandse Autorijwiel Fabriek), een dochtermaatschappij van Van der Heem, ook in Den Haag. Stokvis verzorgde de verkoop.

Daarnaast fabriceerde of importeerde Stokvis diverse andere (brom)fietsmerken, zoals Amstel, RAP, Zündapp, Mobylette, Kreidler en Puch en ook het fietsmerk Kroon. Daarmee had Stokvis zich tot een conglomeraat ontwikkeld. Het bedrijf was ook importeur van Framo, DKW, Fargo en Morris vrachtauto's en Metropolitan personenauto's.

Maar dan komt een bericht van ons lid Ad van Tiel. "Ik heb een perfin RSSZ van Stokvis die niet in je overzicht voorkomt". Even het artikel controleren. Verrek ja, deze wordt niet vermeld. Nu schoot mij te binnen dat ik nog ergens een artikeltje had over een RSSZ perfin uit Soerabaja. De zegel met perfin RSSZ van Ad was echter een Nederlandse zegel?

De kaart van Ad met perfin RSSZ (liggend) in Nederlandse zegel

Goede raad is duur maar ik ken iemand die hier het antwoord op zou moeten weten: Nico van der Lee, lid van Perfin Club Nederland en medesamensteller van de PCN catalogus.
Zijn antwoord: er zijn twee perfins RSSZ. Eén gebruikt in Nederland van 1911 tot 1964 en een tweede die is gebruikt in Nederlandsch Indië, meer in het bijzonder in Soerabaja, van 1907 tot 1912. Bij beide perfins zijn het aantal gaatjes voor de letters gelijk: R(14), S(12), S(12) en Z(11). Ook in de hoogte van de perfins is geen verschil, beide zijn 6½ mm hoog. Herkomst van de perfin RSSZ, afkorting van R.S. Stokvis & Zonen, is dus alleen te zien aan de zegel die geperforeerd is.

Links perfin RSSZ in NVPH nr. 48, rechts in NVPH nr. 84

Stokvis heeft begin 20e eeuw in Nederlandsch Indië een filiaal gehad in Soerabaja. Zoals gezegd is hier de perfin RSSZ gebruikt van 1907 tot 1912.

Dit is het antwoord op de vraag van Ad van Tiel. De Perfin RSSZ komt voor in zegels van Nederland en Nederlandsch Indië. Waar van Stokvis Rotterdam met z’n Nederlandse filialen bekend is dat ze motorfietsen geïmporteerd dan wel gefabriceerd hebben, is hierover van Stokvis Soerabaja weinig bekend. Zelf denk ik dat ze niet bij motorfietszaken betrokken zijn geweest, en dus niet in de motorfietsverzameling thuishoren. Maar mijn mening is geen wet en als je ze toch toe wil voegen trek je je er niets van aan.

Nico Helling

Balhoofdplaatje voor Stokvis (brom)fietsen en Solexen

Bronnen:
nl.wikipedia.org/wiki/R.S._Stokvis
www.conam.info/historie/auto-importeurs-in-nederland/auto-importeurs-in-nederland-beschrijvingen2/3073-r-s-stokvis-zonen