Buizenpost

Buizenpost in wereldsteden
De term "buizenpost" zegt u waarschijnlijk niet zo veel, aangezien deze vorm van postvervoer in Nederland nooit is gebruikt. In veel grote steden in West Europa zoals Londen, Parijs, Wenen, Rome, Berlijn en Praag is deze bijzondere wijze van postvervoer wel in praktijk gebracht.

Post door een buis
Het basisidee van de buizenpost, of buispost, is simpel. Stop de post in een koker en pers deze koker door een buis naar de bestemming. De basis van de aandrijvende kracht is luchtdruk of pneumatiek. Het principe van de luchtdruk voert terug tot het jaar 100 voor Christus, Heron van Alexandrië. Denk eens aan een warme zomerdag, lekker op een terrasje met een koud glas drinken en een rietje... Door aan het rietje te zuigen, creëer je in het rietje een onderdruk. De vloeistof in het glas zal door deze onderdruk worden opgezogen naar je mond. Blaas je voorzichtig in het rietje zal het vloeistofpeil in het rietje weer zakken en terugstromen in het glas. Dit is het werkingsprincipe van luchtdruk of pneumatiek.

Rond 1800 gebruikte de Schotse ingenieur William Murdoch dit principe voor zijn uitvinding: buizenpost. Een buispatroon past, door middel van manchetten, precies in een transportbuis. Sluiten we het eind van de transportbuis aan op een ventilator en laten we deze vervolgens blazen dan zal er in de buis een overdruk ontstaan. De buispatroon zal door deze overdruk van de ventilator af gaan bewegen:

Laten we ventilator daarentegen zuigen dan ontstaat er een onderdruk in de transportbuis waardoor de buispatroon zich in de richting van de ventilator zal gaan bewegen:

Op deze wijze beweegt een buispatroon zich door de transportbuizen. In het basisstation (buizenpostkantoor) bevindt zich per transportbuis een buisschakelaar die de buispatroon detecteert en een seintje aan de buispostbesturing geeft dat deze de ventilator kan uitschakelen (zie maximum kaart hieronder).

Industriële revolutie
De Pneumatic Despatch Company werd in 1859 in Londen opgericht na enkele geslaagde proefnemingen met het versturen van post via een speciaal daartoe aangelegd netwerk van pijpen. Deze waren drie meter in doorsnee en wagons met zakken post werden van Eversholt Street naar Euston Station verstuurd en vice versa.

De uitvinding van de stoommachine met toepassingen in allerlei soorten van vervoer en machinerieën zorgde voor een 'industriële revolutie'. De wereld begon te veranderen en steden groeiden als gevolg van de voorspoed en veranderende economische omstandigheden. Straten raakten overvol en buizenpost werd gezien als de oplossing om post toch snel te blijven bezorgen. In de meeste steden vormde de beurs het voornaamste station in het netwerk van transportbuizen. Blijkbaar had men hier het meeste profijt van snelle bezorging.

Historische ontwikkeling van buizenpost in diverse steden:

• 1853: koppeling van de London Stock Exchange met het belangrijkste telegraafstation van de stad (een afstand van 220 yards)
• 1865: in Berlijn (tot 1976), de Rohrpost, een systeem van 400 kilometer totale lengte op haar hoogtepunt in 1940

Buizenpost (Rohrpost) Duitsland

• 1866: in Parijs (tot 1984, 467 kilometer totale lengte in 1934)

Aanduiding "Pneumatique" op Franse brief

• 1875: in Wenen (tot 1956)
• 1887: in Praag (tot 2002 als gevolg van overstromingen), de Praagse pneumatische post
• 1897: in New York City (tot 1953)
• andere steden onder andere: München, Rio de Janeiro, Buenos Aires, Hamburg, Rome, Napels, Milaan, Marseille, Melbourne, Boston, Philadelphia, Chicago, St. Louis.

Hoge snelheden
Ondergronds konden behoorlijke snelheden bereikt worden. In Parijs legden de door perslucht voortgedreven kokers zelfs zeventig kilometer per uur af. Frankrijk gaf in 1966 een bijzondere postzegel uit ter gelegenheid van het honderdjarige bestaan van de buizenpost. Het beursgebouw dat centraal binnen het netwerk is afgebeeld zou nog tot 1984 per buis bereikbaar blijven.

In Italië werden tussen 1913 en 1945 diverse postzegels uitgegeven speciaal voor buizenpost:

Post(waarde)stukken uit enkele andere landen

Speciale kaart voor Weense buizenpost

Italiaanse buizenpost zegel op brief

Wat heeft Buizenpost met motorfietsen van doen?
Buizenpost is in een stedelijk gebied dé manier om post snel van kantoor naar kantoor te sturen. Vanuit de buizenpostkantoren wordt de post door postbodes naar geadresseerden gebracht. In het centrum van steden, waar buizenpost is aangelegd en functioneert, wordt post verstuurd naar adressen binnen dat gebied maar zeker ook naar stadswijken aan de rand van de stad of zelfs buiten de stad. In dat geval wordt maar een deel van het traject via buizenpost verzonden. Vanaf het buizenpoststation wordt de post dan in het normale postvervoer opgenomen.
In Parijs wordt post voor bepaalde delen van voorsteden, banlieues, buiten het buizenpostcircuit per motorfiets gedaan.

Zie mogelijkheid b) op het formulier

Deze speciale vorm van vervoer staat alleen aangegeven op de Carte Pneumatique type 'Chaplain'. Deze pneumatische kaart komt voor in vier verschillende waarden: 1 Fr 60, 3 Fr, 8 Fr 40 en 12 Fr.

Meer informatie over buizenpost is te vinden op de website
buispost.eu.

Nico Helling

Naar boven   -   Terug naar vorige pagina   -   Home