Die Proofs

Die Proof, een moeilijk woord voor een duur filatelistisch stukje papier.
Was is nu zo'n "Die Proof"? Om die vraag te beantwoorden, moeten we even een tipje van de sluier oplichten en uitleggen hoe een postzegel tot stand komt.

De posterijen geven opdracht aan een ontwerper om een bepaald thema of persoon op een dusdanige wijze 'neer te zetten', zodat de bedoeling van de uitgifte het best tot uitdrukking komt. Dit ontwerp is niet aan maat gebonden.
Als er een goedbevonden ontwerp is, wordt gekozen voor een bepaald drukprocedé. Hiermee worden proeven gemaakt die op hun beurt ook weer goedgekeurd moeten worden. Na goedkeuring hiervan worden dan eindelijk de uit te geven vellen gedrukt.

Het drukprocedé waar Die Proofs aan te pas komen is de Intaglio druk. Bij deze drukwijze wordt gebruik gemaakt van drukplaten in reliëf. Om zo'n drukplaat in reliëf te vervaardigen gaat met als volgt te werk:

• De ontwerper maakt een afbeelding van het onderwerp dat afgebeeld moet worden, bijvoorbeeld op een vel papier.
• Deze afbeelding wordt verkleind naar het formaat waarop de postzegel uit dient te komen.
• Vervolgens gaat dit ontwerp, dat dus eerst door de PTT is goedgekeurd, naar de graveur.
• Deze graveert op de verlangde wijze (lijnen of rasters) in spiegelbeeld op een zeer zacht stuk ijzer, de Die genaamd, het ontwerp.
• Als de afbeelding geheel klaar is wordt deze gehard. Na dit harden hebben we dus een stukje staal met de complete zegelafbeelding, de zogeheten "Master Die".

Vervolgens komen we aan de zogeheten Transfer procedure. Op een as wordt een zacht metalen rol bevestigd. Deze rol wordt onder toenemende druk een aantal malen over de Die heen en weer gerold, totdat de vereiste afdrukdiepte in het zachte metaal op de rol is overgebracht. Nu hebben we de afbeelding positief (op de juiste wijze) weergegeven, op de rol staan.
Voor zegels, uitgevoerd in meerdere kleuren worden meerdere transfer rolls gemaakt. De plaatsen, waar later andere kleuren moeten komen, worden zorgvuldig opgevuld. Vervolgens wordt deze rol dan weer gehard.

Tijdens het rollen gebeurt het nog weleens dat er een vuiltje, bijvoorbeeld een stukje metaal, tussen de rol en het cliché komt, zo ontstaan plaatfouten. Plaatfouten zijn gebreken die in elk vel dat met die plaat gedrukt is, voorkomen.

Voor de Die Proofs gaan we terug naar het moment waarop de graveur zijn ets denkt klaar te hebben. Om de kwaliteit van zijn werk te kunnen beoordelen, moet hij een afdruk hebben van hetgeen hij heeft gegraveerd op de Die. Een Die Proof.
Deze Die Proof wordt uitgevoerd in een bepaalde kleur, meestal in rood omdat je daar het duidelijkst onvolkomenheden in kunt ontdekken, maar ze komen ook in andere kleuren (vaak kleuren waarin de zegel uitgevoerd gaat worden) voor.

De Die Proof wordt onder een schroefpers op geschept papier gedrukt en na droging voorzien van een handtekening van de graveur. Op het papier herkennen we ook het formaat van de Die doordat deze ook een indruk geeft. De verantwoordelijke drukker geeft op het papier een kleine aanwijzing dat hij deze afdruk heeft gemaakt (vaak een ingedrukte letter) en plaatst er een reliëf afdruk, vaak van het logo van de drukkerij, op.
Dat deze Die Proofs niet in grote getale voorkomen mag duidelijk zijn. Als ze al aangeboden worden, zijn ze ook behoorlijk duur. Prijzen van Fl. 300.00 zijn heel normaal.

Voor een thematische verzameling/tentoonstelling zijn deze proeven uiterst geschikt omdat ze in opdracht van de PTT's vervaardigd worden en dus een postaal nut dienen en de zeldzaamheidswaardering van de verzameling omhoog krikken.
Ter illustratie twee Die Proofs en de uiteindelijke zegels van Mali.

Hans de Kloet

Naar boven   -   Terug naar vorige pagina   -   Home