Telegrammen
Om een bericht snel over een lange(re) afstand te versturen kon men lange tijd gebruik maken van telegrammen. Bij een telegram, afgeleid van de Griekse woorden voor ‘ver’ en ‘schrijven’, wordt alleen het bericht verstuurd.
De eerste experimentele telegraaf was de optische telegraaf van Claude Chappe, tussen Parijs en Rijssel. Door gebruik te maken van vijftien seinpalen kon een bericht, in 1793, in dertien (!) minuten overgeseind worden. Ter vergelijking: een ruiter te paard deed daar 20 uur over. Tot 1850, toen de optische telegraaf verdrongen werd door de elektrische telegraaf, werd het net dermate geperfectioneerd dat het als een web over geheel Frankrijk lag, met Parijs als middelpunt. De totale lengte van het netwerk bedroeg uiteindelijk 5000 km en het telde ongeveer 500 seintorens.
Een optische telegraaf seinpaal
Rond 1835 werd de elektrische telegraaf uitgevonden. Het principe is eenvoudig. Een elektrische stroom wordt in een bepaald patroon onderbroken en weer ingeschakeld. Een tekst wordt in code overgeseind en aan de ontvangstkant weer ontcijferd, op schrift gesteld en als telegram bezorgd aan de geadresseerde. De code, veelal de bekende Morsecode van Samuel Morse, wordt met een seinsleutel ingegeven.
De telegraaflijnen waarlangs het signaal werd doorgegeven, werden in eerste instantie aangelegd in combinatie met de spoorlijnen, die rond diezelfde tijd aan hun opmars begonnen. Later volgden ook telegraaflijnen die los van de spoorwegen aangelegd werden.
Op een (telegraaf)kantoor kon een formulier ingevuld worden door de verzender. Nadat het bericht betaald was, al dan niet middels telegramzegels, verzond een telegrafist het bericht naar een ontvangstkantoor. Hier werd de tekst weer op een aankomstformulier geschreven of getypt. Vervolgens werd het telegram door speciale bezorgers besteld.
Formulier ingevuld door de verzender van het telegram
Mede onder invloed van Marconi was het vanaf begin 1900 mogelijk om telegrammen te versturen via radiogolven: draadloze telegrafie.
De komst en verspreiding van de telefoon deed het gebruik van telegrammen geen goed. De noodzaak werd minder. Na de uitvinding van de telex werd dit medium, dat gekoppeld was aan het telefoonnet, gebruikt voor het verzenden van telegrammen. Fax en later e‑mail hebben het telegram echter de genadeklap gegeven. Het is in veel landen niet meer mogelijk om gewone telegrammen te versturen.
Telegrammen waren vaak gewone formulieren die naast de normale postale aanduidingen en het telegrambericht soms commerciële reclame bevatten.
Achterkant van een telegram met reclameboodschap
De binnenkant van het telegram met de eigenlijke inhoud
Een bijzonder soort telegrammen zijn de gelukstelegrammen. Deze telegrammen zijn vaak voorzien van mooie afbeeldingen maar kosten wel iets meer. Een gelukstelegram dat veel MFN-ers wellicht zullen hebben is het hieronder afgebeelde Greetings Telegram van de Britse post.
Maar ook de Beneluxlanden Nederland en België hebben gelukstelegrammen in het assortiment (gehad).
In april 1995 gaf PTT-opvolger KPN Telecom een serie van 17 telegrammen met diverse onderwerpen uit.
Het telegram kostte fl. 23,50 plus een aantal kwartjes voor elk woord.
Omdat bij de doorsnee Nederlander niet elke dag een telegram bezorgd werd was de enige mogelijkheid voor verzamelaars om er een te bemachtigen om een telegram naar jezelf te sturen. Op het postkantoor kon je de gewenste afbeelding kiezen. Bij telefonisch bestellen verviel die keuzemogelijkheid.
Nederlandse gelukstelegram-ontwerpen waaruit gekozen kon worden
Voorbeeld van de adressering van een telegram
Voorbeeld van de boodschap in een gelukstelegram
In 2001 stopte ook KPN Telecom met de mogelijkheid om telegrammen te versturen. Deze service werd toen overgenomen door Telegram.nl, een particulier bedrijf. UTS is de eigenaar van deze officiële telegramdienst van meer dan 45 landen. UTS is gevestigd in Baar (Zwitserland).
Postogrammen zijn door de Belgische Post uitgegeven tussen 1984 en 2002. De hieronder afgebeelde is nummer 79 uit 1993. Bijzonder aan deze Postogrammen was dat je de datum van ontvangst op kon geven. Linksonder zijn op de envelop enkele vakjes beschikbaar voor het ingeven van de bezorgdatum. Ook bezorging op zaterdag was mogelijk. De originele prijs was 50 BEF voor de illustratie, inclusief de envelop. De dure Nederlandse Harley‑Davidson zonder duo is bij het Belgische Postogram ingeruild voor een goedkoper Japans model. Maar wel met bruid op de aanwezige duozitplaats.
Het Belgische geluks-Postogram
Envelop van het Belgische geluks-Postogram
Dat telegrammen met reclame en gelukstelegrammen met bijzondere afbeeldingen zeer goed in thematische verzamelingen gebruikt kunnen worden hoeft verder weinig betoog.
Nico Helling
Naar boven - Terug naar vorige pagina - Home |