Wat is de relatie tussen Hoenderloo en het Autopostkantoor?
Al langere tijd heb ik een brief met een voor mij onbegrijpelijk etiket:
Het is een postaal etiket. Dat werd me nog eens bevestigd door de vondst van een tweede brief met hetzelfde etiket.
En nu weet ik wat de bedoeling hiervan is, dankzij het laatste nummer van De Postzak, het verenigingsblad van Po & Po, de Nederlandse Vereniging van Poststukken- en Poststempelverzamelaars. Ik vertel het graag door met een aantal citaten uit het artikel hierover, geschreven door Jos Stroom.
Hij citeert zelf allereerst de bron van de tekst van het etiket, dat is de artikel 482 van de Voorschriften Posterijen uit 1928:
De brieven, welke aan het adres der directeuren of andere postambtenaren worden ontvangen met het verzoek om, van den stempelafdruk van hun kantoor voorzien, verder te worden verzonden, worden vóór de verdere verzending, nadat zij gestempeld zijn, aan de keerzijde voorzien van de volgende aantekening:
Deze brief, door den ondergeteekende uit ….
ontvangen, teneinde daaraan, onder den stempel van dit kantoor,
adres te verleenen.
...., den …. 19.. de directeur / de stationhouder"
De ingewikkelde ambtelijke taal betekent in gewoon Nederlands eigenlijk niet meer dan dat de brief uit... (hier de plaatsnaam van de afzender in te vullen) was ontvangen met het verzoek deze met het stempel van het kantoor door te zenden aan geadresseerde. Dit zou ook de afzender kunnen zijn.
En als ik nog een keer naar de brief kijk, zie ik dat de afstempeling toch wel met een bijzonder stempel is gebeurd.
Het heeft met andere woorden te maken met stempelverzamelaars waaraan de PTT een tijdlang medewerking heeft verleend. Overigens niet met speciaal daarvoor gemaakte stempels, integendeel, in een van de latere dienstorders staat dat de normale afstempeling moet worden gebruikt. Maar het postkantoor in Hoenderloo had toevallig een bijzonder stempel in gebruik:
Daar werd de post die in de aldaar opgestelde brievenbussen ter post werd bezorgd, van een bijzonder stempel voorzien. Dat gebeurde vanaf 1939 elk jaar tot en met 1969, van 1 juni tot en met
31 augustus. Kennelijk werden daarvoor door zoveel filatelisten verzoeken ingediend, dat er speciale strookjes (etiket) voor postkantoor Hoenderloo waren gedrukt.
Jos Stroom vermeldt dat de paar brieven die hij heeft uit de beginjaren zijn. Ook mijn brieven zijn gestempeld in 1939 en 1941. Het lijkt me bijzonder om een dergelijke brief te vinden met een stempel uit de vijftiger of zestiger jaren.
Verder laat Jos Stroom in zijn artikel ook een paar brieven zien die behandeld zijn door andere kantoren en waar in plaats van een etiket de voorgeschreven tekst met de hand is geschreven.
Ik vroeg me nog af hoe de afzender te werk is gegaan. Zou hij zijn brief eenvoudig op de bus doen, dan wordt die (eerst) afgestempeld in de plaats van de afzender. Dus hoe krijgt zijn brief alleen de bedoelde afstempeling? In het hier beschreven geval door naar Hoenderloo te gaan in de zomer en daar zijn brief te posten. Ofwel, door de brief in de sluiten in een andere brief en die naar het betreffende kantoor te sturen met het verzoek om de ingesloten brief daar af te stempelen. Het is dus duidelijk een verzamelaars aangelegenheid.
Nu zal je zeggen "wat heeft dat met ons verzamelgebied te maken?" In 1939 is de PTT ook gestart met een Autopostkantoor. Dit kantoor werd als extra postkantoor ingezet tijdens grote evenementen. De TT‑races in Assen hadden in 1939 de primeur. Tijdens de races op 30 juni en 1 juli was het Autopostkantoor aanwezig. Men kon post van de TT naar huis sturen.
Speciale fotokaarten van eerdere races werden voorzien van het speciale autopostkantoor-stempel.
Uit de datum in het stempel is duidelijk te zien dat de races niet altijd op de laatste zaterdag van juni verreden werden. 1 juli viel in 1939 op een zaterdag.
Handige handelaren/verzamelaars (doorhalen wat niet gewenst is) zagen mogelijkheden om een fraai stempel te verwerven. Zij stuurden een gefrankeerde enveloppe naar het tijdelijke postkantoor, of gingen er zelf heen, om deze met het fraaie Autopostkantoorstempel te versturen. Soms zelf naar het buitenland!
Hier heeft de heer H.L. S. Adama, onthou de naam, een brief vanuit Assen naar Batavia gestuurd. Dat is op de eerste dag dat het postkantoor operationeel was: vrijdag 30 juni. Getuige het aankomststempel op de achterkant lijkt de brief aangekomen te zijn in Batavia (Nederlandsch Indië) op 6 juli.
Maar de heer Adama is nogal actief geweest in die periode. Hij was een specialist op het gebied van Aerofilatelie, en zelfs (bestuurs)lid van de Vliegende Hollander. Wellicht heeft hij een nieuw verzamelgebied onderkend: Autopostkantoorstempels.
Denk even terug aan het begin van dit artikel. Brieven werden naar Hoenderloo gestuurd of gebracht, teneinde het fraaie stempel te verwerven. De heer Adama ging nog een stap verder. Hij stuurde een brief naar Hoenderloo om die vandaar aan zichzelf te laten versturen op het Autopostkantoor in Assen.
Gezien de stempels is het een precisie werk geweest. De brief is op 30 juni afgestempeld in Hoenderloo en verstuurd naar Assen. Daar is de brief op 1 juli aangekomen getuige het Autopostkantoorstempel.
De heer Adama heeft de brief aldaar aan het loket afgehaald. Op deze manier kreeg hij twee bijzondere stempels op één envelop.
Waar we er bij de kaart van Joop van uit kunnen gaan dat deze "echt" verstuurd is door een bezoeker zijn de twee latere brieven wat minder duidelijk. Zeker is dat de brief met stempel Hoenderloo een welwillendheid is ten aanzien van de stempelverzamelaar. De tweede brief laat duidelijk zien dat de heer Adama op de hoogte was van de mogelijkheid om speciale stempels te verkrijgen, hij is ook beide dagen op de TT geweest getuige de twee brieven. Op zaterdag 30 juni heeft hij de brief naar Batavia verstuurd en zondag 1 juli heeft hij de brief vanuit Hoenderloo opgehaald.
Nico Helling
Het originele autopostkantoor uit 1939
Naar boven - Terug naar vorige pagina - Home |