Nieuwe inzichten in oude gegevens

Zo bij een jubileum is het gebruikelijk dat je eens in de tijd terugkijkt wat het verleden allemaal gebracht heeft. Nu is dat bladeren in de stoffige oude Nieuwsbrieven niet echt een prettig tijdverdrijf maar op de website staan vanaf NB 30 (jaar 1994) zo'n beetje alle artikeltjes op een rijtje. Zelf nog even de oudere papieren exemplaren doorgestoeid en ik kom dan tot de conclusie dat we al heel wat over de tweewielers op postzegeltjes hebben geschreven. Grappige artikeltjes en serieuze zaken.
Toch zie ik er ook een aantal waarvan we ten tijde van schrijven overtuigd waren de volledige waarheid te vertellen, maar waar we nu toch aanvullende wijsheden over gekregen hebben dan wel correcties toegespeeld kregen van kenners. Niet in de laatste plaats doordat ook wij op het Wereld Wijde Web rondscharrelen. Ongelooflijk wat die computers ons allemaal aan wijsheden hebben gebracht.

Drukkerstekens

Zo kom ik in NB 20 het verhaal over de Drukkerstekens (volgens Nico 'drukkerssignaturen') tegen. Drukkers, werkzaam bij het vervaardigen van Nederlandse postzegels, mochten het aan hen toegewezen herkenningsteken afdrukken in de rand van de zegelvellen, zodat later gekeken kon worden wie de betreffende vellen gedrukt had. We hebben het dan over de jaren 1918 tot 1925.
Eerst waren dat vierkantjes, cirkels, ruitjes en andere tekens maar later kwamen daar ook figuurtjes bij. Zo zijn er visjes, autootjes, een paard en, voor ons natuurlijk erg interessant, ook een als motorfiets omschreven afbeelding. Nu moet je bij die motorfiets wel je fantasie een beetje de vrije hand geven maar het is er een:

Uiteraard speurden we naar dit 'randverschijnsel' en soms scoorden we er ook wel eens een, maar het was ons onduidelijk op welke van de Nederlandse zegels ze voor konden komen. Tot we op de Postex in Apeldoorn in gesprek kwamen met Bert Venema van de studiegroep Velrandbijzonderheden. Bert toverde uit zijn tas een boek tevoorschijn waar vele van de drukkerstekens in stonden, en van de motorfiets wel een pagina vol. Op onze vraag of er ook een overzicht van te vinden was, beloofde hij dat hij van de voor ons belangrijke zegels een opsomming zou maken en me dat toe zou mailen. En zo geschiede. Hierbij het overzicht zoals hij dat ons bezorgde.

Hallo, hier de lijst van alle mij bekende drukkersteken 73, de motor.

Land	NVPH nr.	Oplageletter	Stand teken	Plaats teken	Perforatie
N	81	?	R	B10	NB
N	111	A		B10	NB
N	111	A	R	B10	NB
N	111	B	R	B10	GL
N	111	B	R	B10	NB
N	111	B	R	B10	GR
NI	117	B		B10	NB
NI	LP1	B		B10	NB
NI	P33	A		B10	NB

Eerste kolom, N(ederland) of N(ederlands) I(ndie).
Tweede kolom catalogus nummer NVPH.
Derde kolom de gebruikte oplageletter, van de N 81 is de letter nog niet bekend.
Vierde kolom de stand van het drukkersteken, R is rechtsom gedraaid, als er niets staat, rechtop.
Vijfde kolom de plaats van het drukkersteken, alleen bekend op de B(ovenrand) boven zegel 10.
Zesde kolom de bekende tandingen, NB is met 15 gaatjes in de bovenrand, GL is met één gaatje in de bovenrand, GR is met 16 gaatjes in de bovenrand en de rechtervelrand doorgeperforeerd.

Dit is alles wat bij mij bekend is van dit drukkersteken.
Als op de motorclub nog andere bekend zijn, zou ik dat graag met scan van jullie willen vernemen.

Groet Bert Venema, studiegroep Velrandbijzonderheden.

Kijk, en zo worden we van elkaar en met elkaar weer wat wijzer. Bert, bedankt.

Weense Drukken

Een andere aanvulling en verbetering betreft alle informatie gegeven over de zogenaamde Weense drukken. Dit zijn postzegels uitgegeven door de toen nog (in onze ogen) rebellenregering in ons oude Nederlands Indië. Het gaat dan om de uitgifte van een zegeltje met daarop twee gemotoriseerde politieagenten en in een medaillonnetje het hoofd van een hoge ome. Ooit had ik eens van een oud KNIL-ler het verhaal over deze uitgifte opgetekend en dat als waarheid onthouden. Van deze uitgifte zijn verschillende overdrukken bekend en ook dat ze op twee verschillende locaties uitgegeven zouden zijn. Toen mij laatst via het internet gevraagd werd wat ik wist over deze uitgifte, en of er ook een uitgifte van de motorzegel met Republiek (met een U gespeld) bestond, lepelde ik braaf het verhaal op zoals ik het in mijn hoofd had zitten op.
Niet lang daarna ontving ik een mailtje van de secretaris van Dai Nippon, Leo Vosse. Dai Nippon is een filatelistenvereniging van speciaalverzamelaars van Nederlands-Indië onder Japanse bezetting (1942-1945), de Republiek Indonesië (1945-1949) en aanverwante gebieden. Hij is de auteur van hét naslagwerk voor dit soort uitgiften. In grote lijnen klopte mijn verhaal en dus ook datgene dat ik in het verleden heb verteld, alleen het verhaal van de politiechef die zo corrupt zou zijn dat hij niet in de tweede serie mocht verschijnen was hem onbekend. Helaas is mijn bron inmiddels overleden en verificatie is dus niet meer mogelijk. Feit is dat de motorzegel in de tweede serie met de U-spelling niet meer voorkomt. Waarom??
In het door Leo aan mij gestuurde 8 kantjes (A4) tellende relaas over de 'Repoebliek' en 'Republiek' zegel staan veel verbeteringen en aanvullingen op onze kennis. Door alles weer te geven zou ik dit clubblad aardig gevuld krijgen, en ik beperk me dus tot weergave van de voor ons relevante informatie.

Eind 1947, vermoedelijk na de eerste Politionele Aktie (21 juli tot 4 augustus 1947), hebben de Republikeinse autoriteiten opdracht gegeven aan hun vertegenwoordiger in New York om postzegeluitgiften te laten vervaardigen voor de op 17 augustus 1945 eenzijdig uitgeroepen Republiek Indonesië. Dit werd de serie met het motorzegeltje. De opdracht voor het vervaardigen van deze postzegels werd verstrekt aan de postzegelgroothandelaar J. & H. Stolow te New York.
Al voor de uitgifte werd de nieuwe spellingsrevisie van kracht, waarbij ondermeer de 'oe' vervangen werd door de 'u'. Dit bericht bereikte echter niet op tijd de vertegenwoordiging bij de UN, en daarom draagt de eerste serie dus het inschrift 'Repoebliek'.

De firma Stolow heeft van deze 73 postzegeluitgiften met inschrift RepOEblik er 57 laten drukken bij de Österreichische Staatsdruckerei in Wenen en 16 postzegels bij de E.A. Wright Bank Note Company in Philadelphia. Ontwerper was de Oostenrijkse graficus Professor Ernst Schrom. Als we correct concluderen zijn al onze motorzegeltjes dus in Wenen gedrukt.
De eerste postzegels voorzien van het inschrift RepOEblik waren op 15 december 1948, drie dagen voor de start van de tweede Politionele Aktie, verkrijgbaar op het hoofdpostkantoor te Djokjakarta. Veel van de zegels dragen de opdruk RESMI (=Dienst) en zijn dus ambtshalve aangemaakt. De voorraad van de zegels werd bij de strijd vernietigd.
Aan de handelaar Stolow werd de opdracht gegeven een nieuwe reeks zegels te laten maken. Naast nieuwe waarden werden ook 13 afbeeldingen van de eerste serie vervangen door nieuwe ontwerpen. Ditmaal, Met het oog op de in maart 1947 ingevoerde spellingswijziging, werd deze serie voorzien van de inscriptie RepUblik i.p.v. RepOEblik. Maar helaas komt ons motorzegeltje dus niet meer voor in de tweede serie.

Na de erkenning van de onafhankelijkheid en het vertrek van de Nederlanders uit 'ons' Indië hield Soekarno op 6 juli 1949 een intocht in Djokjakarta. Om dit voor de Republikeinen heugelijke feit te herdenken heeft de Republikeinse PTT op 7 december 1949 besloten tot het doen overdrukken van alle in het binnen- en buitenland gedrukte koerserende postzegels van de Republiek met de overdruk: 'Merdeka Djokjakarta 6 Djuli 1949'. De postzegels met deze opdrukken waren per direct voor frankering geldig.

Op 24 april 1951 werden alle in Wenen en Philadelphia gedrukte zegels in 360-voud verstuurd naar de UPU te Bern met het verzoek de zegels te registreren als officiële postzegels van de Republiek Indonesië. Alle aan de UPU gezonden postzegels zijn getand in de oorspronkelijke perforatie: 14, dus niet in de herdrukperforatie met lijntanding 13¾.
In het augustusnummer van het maandblad van de UPU (Union Postale, no. 8, augustus 1951) worden deze zegels officieel bekend gemaakt als zijnde postzegels van de Republiek Indonesië. Op 1 augustus 1951 heeft de Indonesische PTT alle postzegels gedrukt in Oostenrijk en de USA ongeldig voor frankering verklaard.
Verder bevestigde Leo Vosse onze bevindingen dat in het medaillon op de zegel niet, zoals de Michel catalogus ons meldt, Sastroamidjojo (Minister onder Soekarno) geportretteerd is maar politiechef Soekampto.

Een hele verhandeling dus. En weer wijzer bedanken we Leo voor zijn bijdrage.

Spyker zegel

Iets anders wat mij altijd al heeft geïnteresseerd, is wie nu toch de dame op de Spyker zegel van Nederland uit 2004 is (zie NB 69). Eerst hadden we al de vraag die door Richard van Buul beantwoord werd in NB 70, wat voor merk motorfiets het nu eigenlijk was dat op de Spyker zegel getoond wordt. Het leek in eerste instantie op Triumph maar bleek bij nadere bestudering een Trump. Modellen brachten wel enige gelijkenis naar voren met het plaatje van de motorfiets. Maar er stonden toch nog wat vraagtekens open. Bijvoorbeeld wie dan wel die dame op die brommer was. Tot ik, Gold-Wing gek die ik nou eenmaal ben, eens een toevallig bezoek aan de Naked Gold-Wing clubsite bracht en daar deze foto tegenkwam:

Het ging hier om een dame, een zekere Mrs. Janson, op de Brooklands baan. Wie goed kijkt ziet op de achtergrond nog een autootje rijden. Juist: De Double Twelve Spyker recordwagen!
Even Google-en op die naam, en de info werd uitgebraakt.
Meteen kwam deze foto eruit rollen met daarbij de mededeling dat Mrs. Janson, geboren Gwenda Mary Glubb (het zusje van Glubb Pasha, legercommandant van o.a. Sir Lawrence of Arabia) gezeten op haar Double-Twelve record Trump-JAP voor haar 2e recordrit bijgetankt wordt.

Klaar dus. Mooi niet. Het blijkt dus dat in die jaren de Essex motorclub deze Double-Twelve (een over twee dagen van elk twaalf race-uren te rijden afstand-recordrit, de omwonenden van Brooklands wilden niet dat er 's nachts geracet werd) organiseerde, zowel voor auto's als voor motorfietsen, met de Spyker en Trump als winnaars in 1922. Vandaar dus dat de motorfiets op de plaat mocht samen met de Spyker.

De foto met de winnaars die voor de Nederlandse Spykerzegel gebruikt is

De Trump motorfietsenfabriek was weer eigendom van o.a. ene Col. Stewart en in 1923 trouwde Mrs. Glubb, voorheen Janson, met deze Stewart om enige jaren later weer met een ander te gaan trouwen, Douglas Hawkes, die weer een dikke vinger in de pap had bij Morgan Motors. In 1933 zette Mrs. Hawkes het uurrecord met een driewielige Morgan op 118 Mph (189 km/u). Een snelle dame dus, met motoren en heren.

Hier de snelle dame op een ancient Morgan.

Duostamps

In België zijn een groot aantal jaren de zogenaamde Duostamps verkocht door de posterijen.

De Belgische Vicindo zegel met motorfiets

Na de bij ons bekende Vincendo Belgica 2001 motorfiets-tabzegel werden er later dat jaar 3 nieuwe manieren van verzamelen gelanceerd:

• 'Mijn zegel': een postzegel bestaande uit 2 gecombineerde delen, waarvan het rechterdeel de officiële postzegel met frankeerwaarde is (het logo) en het linkerdeel een vignet waarop een persoonlijke foto, een bijzondere gebeurtenis, een boodschap of iets dergelijks gedrukt kan worden. In feite de gepersonaliseerde zegel in een nieuw kleedje.
• 'Duostamp': een speciale uitgifte van zegels bestaande uit 2 gecombineerde delen, waarvan het rechterdeel de officiële postzegel met frankeerwaarde is (het logo) en het linkerdeel een vignet waarop bepaalde thema's, zoals verjaardagen, geboortes, feestelijkheden en dergelijke worden belicht. Deze zegels worden te koop aangeboden in Artisshops en Philaboetieks van de Post.
• 'Mediastamp': een postzegel bestaande uit 2 gecombineerde delen, waarvan het rechterdeel de officiële postzegel met frankeerwaarde is (het logo) en het linkerdeel een vignet waarop hoofdzakelijk bedrijven hun producten of hun bedrijf zelf promoten. Deze worden in grote aantallen voor bedrijven gemaakt onder speciale bedingingen.

De Mijn-zegels vinden we met allerlei persoonlijke afbeeldingen en teksten in kleinere aantallen. Hier wil ik het echter even alleen over de Duostamps hebben omdat daar voor ons de twee tabs met motorfietsen bij zitten. Een van die zegels is de Prior zegel met op de tab Snoopy op de motor en de andere is die van Mickey op de motorfiets.

Nu blijkt dat deze tab in combinatie met twee verschillende frankeerzegels voorkomt. De eerste is met een waardeaanduiding van 49 eurocent. Dit zegeltje werd voor de Duostamps gebruikt van 03/11/2002 tot 15/10/2003. Het zegel werd gedrukt in vellen van 15 zegels met 15 verschillende afbeeldingen op de tabs.

De zegels werden ook verkocht in hangmapjes met strips van elk 5 verticaal samenhangende afbeeldingen, en dan dus 3 verschillende stroken uit het velletje.

Dan plotseling verschijnt dezelfde tab aan de zegel met het nieuwe Prior logo welke van 01/04/2004 tot 30/09/2007 gebruikt werd. Maar nu dus alleen Prior, zonder waardeaanduiding erbij. Ervan uitgaande dat er ook van deze uitgifte een vel van 15 bestond, ben ik een aantal jaren op zoek geweest naar zo'n vel. Ik vond wel de hangmapjes in grote getale, maar nooit een vel.

Tot ik met een handelaar in gesprek kwam over deze zegel en deze me wist te vertellen dat de vellen met dit zegel alleen in 3 dezelfde verticale stroken gedrukt zijn, alleen om de hangmapjes te maken. Dus er bestaat helemaal geen vel met 15 verschillende zegels van. En toch blijf ik nog zoeken naar op zijn minst een afbeelding van het hele vel met 3 x de strook van 5.

Hans de Kloet

Naar boven   -   Terug naar vorige pagina   -   Home