Charles Burki

Op 6 maart 2010 heeft TNT post een serie van 3 postzegelboekjes uitgegeven met afbeeldingen van motorfietsen, getekend door Charles Burki. Elk boekje bevat 8 zegels van 44 cent van het zogenaamde "vaste kader" type. Dit zijn de zegels die er hetzelfde uitzien als de bekende Persoonlijke Postzegels (in dit geval met de oranje letters), maar die zijn uitgegeven door TNT zelf en dus voor iedereen te koop zijn.
De aanleiding voor uitgifte van de Burki zegels is de tentoonstelling 'Achter de Kawat' in het Museon te Den Haag, welke op 6 maart geopend is. Deze tentoonstelling gaat over het leven van Charles Burki in een Jappenkamp tijdens de 2e wereldoorlog.
Nu zei de naam van Burki mij eigenlijk niets, vandaar dat ik maar eens ben gaan zoeken wie en wat hij nu eigenlijk was. En dat bleek heel interessant te zijn….

Charles Burki werd geboren op 4 mei 1909 in Magelang in Midden-Java. Hij groeide op in Nederlands Indië, maar ging na zijn HBS-opleiding in Bandung in 1929 naar Nederland om bouwkunde te studeren aan de Technische Hogeschool in Delft, waar hij ook zijn latere vrouw ontmoette. Vervolgens studeerde hij aan de 'Ecole des Beaux Arts' in Parijs om te leren tekenen en schilderen.
In 1938 ging hij op huwelijksreis op een 500cc Norton International met zijspan terug naar Nederlands Indië. Samen met zijn vrouw Sophia bleef hij daar, maar nadat Japan aan de Nederlandse regering de oorlog verklaard had werd het paar in maart 1942 krijgsgevangen genomen. Charles Burki werd gevangen gezet in een kamp in Bandung, maar na 14 maanden in 1943 als dwangarbeider naar Japan overgebracht.

Charles en Sophia Burki en hun Norton met zijspan

De reis naar Japan maakte hij op het vrachtschip Tomahuku Maru. Dit schip werd echter in het zicht van de haven door de Amerikanen getorpedeerd. Burki overleefde als een van de weinige in de ruimen opgesloten gevangen de ondergang. Nadat hij door een Japans schip uit zee was opgepikt werd hij overgebracht naar een werkkamp in Nagasaki. Op 9 augustus 1945 gooiden de Amerikanen daar de eerste atoombom (genaamd 'Fat Man'), op slechts 2 km van het werkkamp waar Burki verbleef. Wonderwel overleefde hij ook dit, met slechts 2 brandgaten in de rug van zijn jas!
Na de oorlog vond hij in december 1946 in een opvangkamp in Balikpapan zijn echtgenote weer terug, en keerde het paar terug naar Nederland. Uiteindelijk overleed Burki in 1994 in Den Haag.

Tijdens zijn hele leven heeft Charles Burki getekend. Zijn werk was zeer veelzijdig. Zo werkte hij als reclametekenaar, illustrator en ontwerper. Tijdens zijn gevangenschap in de oorlog legde hij in het geheim het dagelijks leven in het kamp vast. Dit was zeer riskant, want in geval van ontdekking zouden de Japanners hem zwaar gestraft hebben op verdenking van spionage.

Voor zijn vertrek uit het kamp in Bandung borg hij met een vriend zijn tekeningen veilig op. Hij verpakte ze opgerold in hospitaaldoek, vervolgens in een zinken bus die uiteindelijk weer in een geteerde houten kist ging. Deze kist begroeven ze in de doorgang van een poortje in het kamp. Jarenlang liep iedereen er overheen, en uiteindelijk kwamen de tekeningen in 1946 weer bij Burki terecht door de hulp van een vriend die ze op Charles' verzoek opgegraven had.
Deze tekeningen zijn te zien in de tentoonstelling in het Museon. Ze geven, samen met de bijbehorende verhalen, een schokkend beeld van de gruwelijke dingen die er in het kamp gebeurden. Maar tegelijk illustreren ze ook de vindingrijkheid en allerlei, soms zelfs komische, voorvallen.
Een deel van de tekeningen is in 1979 door Burki gepubliceerd in het boek 'Achter de Kawat' (Kawat is het Indische woord voor ijzerdraad). Ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling is er nu een herziene uitgave van het boek uitgegeven.

Van jongs af aan was Burki al erg geïnteresseerd in techniek en snelheid. Dat uitte zich onder andere in zijn liefde voor motoren. Blijkbaar had hij ook een ontzettend goed geheugen voor allerlei details, want ook in het Jappenkamp tekende hij motoren, zonder daar uiteraard een voorbeeld bij te hebben. Hoe realistisch zijn tekeningen waren blijkt wel uit de nu uitgegeven postzegels, want de afbeeldingen die daar op staan zijn schetsen uit de periode van zijn gevangenschap! Compleet uit het hoofd getekend dus.

Zijn technische interesse bepaalde ook voor een groot deel de inhoud van zijn werk. Zo werkte hij van 1930 tot 1966 als illustrator voor het tijdschrift 'Motor'. Daarbij liet hij zijn fantasie ook de vrije loop, getuige de soms hilarische tekeningen van revolutionaire 'uitvindingen'.
Burki stond echter ook bekend om zijn zeer gedetailleerde technische tekeningen en 'ghost views', die ter verduidelijking bij menig artikel gebruikt werden.

Ook de firma Daf maakte dankbaar gebruik van Burki's talenten, door hem tekeningen te laten maken voor onder andere advertenties en folders. Een voorbeeld daarvan is de tekening van het eerste Dafje, die door TNT gebruikt is ter aankondiging van de thema-serie 'De jaren 50-60-70' waarover Hans in de vorige nieuwsbrief schreef.

Ook bij zijn werk voor Daf kon Burki zijn fantasie niet uitschakelen, en dat resulteerde onder andere in een tekening van hoe de bekende Daf personenauto volgens Burki had moeten zijn.

Maar Charles Burki maakte ook complete ontwerpen voor auto's en tweewielers. Helaas zijn er vrijwel geen ontwerpen van hem gerealiseerd, waarschijnlijk omdat zijn rijke fantasie maakte dat zijn ontwerpen hun tijd (ver) vooruit waren. Zo ontwierp hij rond 1950 een druppelvormig autootje met slechts 3 wielen, en motoren met een complete polyester omhulling, compleet met stootrand rondom.
Een ontwerp dat het wel gehaald heeft is de Union Boomerang bromfiets. Ook die was voor zijn tijd zeer modern en zeker niet gewoon, maar blijkbaar is dat geen beletsel geweest om de brommer in productie te nemen. Behalve het ontwerp maakte Burki natuurlijk ook weer de tekeningen voor de folder.

De Union Boomerang. Ook deze folder is getekend door Burki

Een mooi voorbeeld van de fantasie van Charles Burki. Pagina uit het TT-nummer van het weekblad Motor uit 1952

Al met al kunnen we dus wel stellen dat Charles Burki een veelzijdig kunstenaar was, met een zeer creatieve geest en een goed gevoel voor techniek. Vooral op het gebied van mobiliteit, zowel op 2 als meer wielen, heeft hij veel fraai werk geleverd. Dat heeft Vincent Denters in 1997 geïnspireerd tot het schrijven van het boekje 'De kunst van het motorrijden', over het leven en werk van Burki.

Ook TNT heeft blijkbaar erkend dat Burki een kunstig motor-tekenaar was, en daarom juist 3 van zijn motortekeningen uitgekozen om op de postzegels af te beelden. Uiteraard zijn wij daar als motorfilatelisten blij mee, vandaar dat we de gelegenheid hebben aangegrepen om deze nieuwsbrief te frankeren met één van de 3 zegels. De andere 2 zullen voor verzending van volgende nieuwsbrieven gebruikt worden.

Paul Essens

Ook het logo van de 'ZZ races' stamt van de hand van Burki:

Het ZZ-races logo....                                                  en de originele tekening van Charles Burki                   

Naar boven   -   Terug naar vorige pagina   -   Home